Dolunay GENÇ*
Son günlerde oldukça duyduğumuz bir kavram NFT. Seslerini, ikonik cümlelerini NFT halinde sanal ortamda satışa çıkaran ünlülerin sayısı git gide artıyor ve artmaya da devam edecek gibi duruyor. Ancak nedir bu NFT ve hukuki olarak nasıl değerlendirilebilirler ? Bu yazımda sizin için NFT’yi inceledim.
İyi okumalar dilerim.
BLOCKCHAIN, COIN VE TOKEN
Blockchain teknolojisi bugün bankacılıktan market sektörüne kadar her alanda güvenilir bir teknoloji olarak kullanıyor. Bloklardan oluşan zincir yapıdaki blockchain (Türkçesi blok zinciri), şifrelenmiş işlem takibini sağlayan dağıtık yapıdaki bir veritabanı zinciridir. Blokchain üzerinde yapılan her işlem bir bloğu oluşturur. Yapılan her işlem sistem tarafından şifrelenir ve değiştirilemez hale gelir. Blokların üzerindeki bilgiler yalnızca yalnızca üzerinde belirtilen kişiler tarafından değiştirilebilir ancak bu zamana kadar ki bloklar üzerindeki yapılmış tüm işlemler bütün kullanıcılar tarafından görüntülenebilir. Bu da blockchain sistemindeki şeffaflığı sağlayan en önemli araçtır. Coinler temelde kripto paralar olarak adlandırılıyor. BTC, ETH gibi coinler birer kripto para birimleridir. Coinler alım satım ve takas gibi işlemlerde kullanılabilir. Yani bunları sanal dünyamızın yeni para birimleri olarak görebiliriz. Token ise aşağıda detaylandıracağımız üzere bir uygulama veya platform şeklinde meydana getirilmiş, platformun tüm özelliklerinden yararlanmaya olanak sunan, transfer olanağına sahip, dijital bir mülk olarak tanımlanıyor.
FUNGIBLE VE NON- FUNGIBLE TOKEN NE DEMEK ?
NFT kelime açılımı olarak “Non-Fungible Token” olarak isimlendiriliyor. Türkçe’ye şimdilik gayri misli jeton olarak çevrilmiş durumda. Önüne “non” ekini alarak olumsuz hale getirilen “fungible” kelimesi ise Türkçede değiştirilebilir anlamına geliyor. Burada fungible kelimesi değiş tokuş edilebilir, değiştirilebilir mal olarak anlaşılabilir. Örnek verecek olursak elinizdeki 10 TL o zamana kadar üretilmiş tüm 10 TL’ler ile aynı işi görür. Elinizdeki 10 TL’nin diğer 10 TL’lerden hiçbir farkı yoktur. Ancak “non-fungible” kavramına geldiğimizde işler tam tersi yöne dönüyor.
NON- FUNGIBLE TOKEN NEDİR NE İŞE YARAR ?
“Non-Fungible” kelimesi Türkçe’de değiştirilemez anlamına geldiğini söylemiştik. Bu isimden şunu çıkarabiliriz ki NFT’ler diğer coin türleri gibi çok sayıda değil yalnızca bir tane. Tek ve özel olması NFT’nin en büyük özelliği. Peki bu ne anlama geliyor? Elinizdeki 10 TL bu zamana kadar basılan ve basılacak olan 10 TL’ lerle aynı özellikleri taşırken NFT yalnızca bir tanedir. Bu nedenle NFT başka bir NFT’nin yerine geçemez. NFT alıcılara özgünlük ve sahiplik kanıtı veren, Blockchain teknolojisi kullanılarak doğrulanan bir varlıktır, zaten bu özelliği NFT’leri satılabilir kılıyor. Kripto paralar tarihine baktığımızda oldukça yeni olan NFT’ler şu an için sanat eserleri ağırlıklı olarak satışa sunuluyor. Bunun yanında sevilen sporcuların oyuncu kartlarının NFT halinde alınıp oynanabilir platformlar da halihazırda geliştirilmiş durumda.
NFT’YE HUKUKEN NASIL BAKABİLİRİZ ?
NFT’ ye en yakın tabirle bir makbuz veya bir orijinallık sertifikası diyebiliriz. Yani NFT sahibine sonsuz sayıda kopyası olabilecek bir şeyin orijinaline sahip olduğu güvencesini verir. Tabi bu bağlamda “orijinal” kelimesinin anlamı biraz belirsiz kalıyor. Peki NFT’leri Fikri Mülkiyet açısından nereye koyabiliriz? Açıkçası bunun cevabı şu an için “hiçbir yere” NFT mevcut olan Fikri Mülkiyet kategorilerinin hiçbirine girmiyor. Altında bir sanat eseri olsa dahi şu an için telif hakkına sahip olması mümkün değil.
HUKUKİ BOYUT KAZANDIRMA ÇABALARI
Kaldı ki bu teknolojiyi kullanan şirketler de gerekli hukuki şeffaflığı sağlamaktan yoksun. Örneğin Decentraland (arazilerin NFT olarak temsil edildiği sanal bir dünya), kullanıcılara sunduğu NFT’lerle ilgili çelişkili açıklamalara sahip. İnternet sitelerinin girişinde yazan “Create, explore and trade in the first ever virtual World owned by its users (Kullanıcılarına ait ilk sanal dünyayı yaratın, keşfedin ve ticaret yapın.).” açıklamasına rağmen kullanıcı sözleşmesinin 12.1 maddesinde Metaverse Holdings’in sitedeki tüm mülkiyet ve fikri mülkiyet haklarına sahip olduğu belirtiliyor. Fakat üreticilerin bu net hukuki eksikliği alıcıların NFT’ler için büyük miktarlarda harcama yapmalarını etkilemedi. Hala birçok insan gelecekte büyük bir sanal emlak patlamasında kar edebileceklerini düşünüyor. Bu gibi sorunların yanında Kanadalı şirket Dapper Labs Inc. bu konuda şu an için yapılabilecek en iyi
seçenek gibi görünen NFT lisansı oluşturma yoluna gitti. NFT lisansı hem sahibine hem de bu teknoloji ile çalışan sanatçı ve yaratıcıların haklarını korumaya ve tanımlamaya yardımcı olabilir. Bu şirketin hazırladığı lisans metni her ne kadar çelişkili ve birçok açıdan ucu açık olsa da bu alanda yapılan ilk ancak son olmayan hukuki metin olacak gibi duruyor.
SONUÇ
Henüz yeni olan bu teknolojiyi, kullanıcıları dahi tam olarak kavrayamazken birçok hukukçu yasal boşluklarını hızlıca analiz etmiş durumda. Fikri Mülkiyet Hukuku her ne kadar NFT’ler için sınırlı ve uzak da olsa bu hukuk dalı yakın zamanda NFT’nin istek ve sonuçlarına cevap vermek zorunda kalacak gibi görünüyor.
KAYNAKÇA: